Rozpoczynając pracę w nowym miejscu już pierwszego dnia otrzymujesz pełną informację dotyczącą zakresu obowiązków na Twoim stanowisku. W idealnym świecie na tym by się skończyło, ale rzeczywistość jest zgoła inna.
W wielu przypadkach wraz z biegiem czasu umowa, która jasno określa zakres naszej pracy zaczyna być jakby nieaktualna. Dlaczego? Bo zaczynają na Ciebie zadania, których dotąd nie miałeś, bo nie należą do Twojego umownego zakresu obowiązków. Taka sytuacja jest dla każdego pracownika niezwykle niekomfortowa. Więcej zadań, nadal 8 godzin na ich wykonanie i brak dodatkowego wynagrodzenia. Brzmi znajomo? Jeśli jesteś w takiej sytuacji - powinieneś działać. Kiedy wykazać się asertywnością i wyrazić protest przeciw zwiększaniu ilości obowiązków bez zmiany umowy i w efekcie wynagrodzenia?
Kto ustala obowiązki pracownika?
To, jakie obowiązki przypisane są do Twojego stanowiska ustala przełożony i powinny być one zapisane w umowie, albo dodatkowym dokumencie, otrzymanym razem z nią. Prawo pracy dopuszcza jednak możliwość przekazania przez przełożonego zakresu obowiązków w formie ustnej, jednak takie rozwiązanie powoduje wiele problemów, np z egzekwowaniem od pracownika jego obowiązków. Są jednak sytuacje, kiedy pracodawca musi oddelegować obowiązki nieobecnego pracownika na inną osobę. W takim przypadku działanie przełożonego powinno być sformalizowane i mieć postać dokumentu bądź aneksu do umowy. Jako pracownik powinieneś wiedzieć, że rozszerzenie zakresu obowiązków nie powinno trwać dłużej niż 3 miesiące przypadające w jednym roku kalendarzowym.
Prawda jest taka, że mało kto miał kiedykolwiek tak rzetelnego przełożonego, który przy każdym zwiększeniu zakresu obowiązków pracownika robił to tak formalnie. W firmach, w których jest bardzo klarowny podział zadań, pracownicy chcący skorzystać z urlopu umawiają się z pozostałymi i ustalają między sobą, kto co będzie robił w trakcie czyjejś nieobecności. Dzięki temu zadania zostaną podzielone jak najbardziej sprawiedliwie i nikt nie poczuje się zbytnio przytłoczony nowymi zadaniami.
Asertywność to nie agresja
Kiedy czujesz, że wszystkiego jest za dużo, nie wyrabiasz się ze wszystkim w określonym czasie i towarzyszy Ci stres, powinieneś się zatrzymać i powiedzieć zdecydowane "nie". Asertywność, bo o niej mowa, to nie tylko umiejętność wyrażenia protestu, ale też umiejętność wyrażania potrzeb, opinii, stawiania granic oraz pokazywanie, że jesteś świadomym pracownikiem. Niestety wielu ludzi interpretuje odmowę jako przejaw lenistwa. W rezultacie zdarzają się sytuacje, kiedy asertywność jest odbierana wręcz jako agresja. Dlatego w przypadku nie wyrażenia zgody na wykonanie obowiązku nie wystarczy powiedzieć "nie". Należy to także odpowiednio umotywować.
Czy kolega może przerzucić swoje zadania na Ciebie?
Oczywiście - może próbować. A Ty masz prawo mu odmówić. Jeśli jego zachowanie jest próbą wymigania się od podstawowych obowiązków, powiedz głośno co o tym myślisz. Nie bój się, że zostaniesz oceniony jako ten, który nie chce współpracować lub jest niekoleżeński. Miej także na uwadze, że jeśli raz zgodzisz się wykonać czyjeś zadanie, ta osoba będzie regularnie wykorzystywać Twoją dobroć. Efekt? Ty będziesz pracował w pocie czoła podczas gdy ktoś inny będzie spokojnie popijał kawę.
Kiedy można odmówić szefowi wykonywania dodatkowych obowiązków?
Do najczęstszych nadużyć w związku z nawarstwianiem zadań dochodzi poprzez działanie przełożonego. Oczywistością jest, że jako osoba zatrudniona na danym stanowisku masz nad sobą szefa i to on deleguje zadania. Jednak kiedy dochodzi do sytuacji, kiedy jego polecenia są niezgodne z umową, zakresem obowiązków lub co gorsza etyką bądź prawem, bez wyrzutów sumienia możesz wyrazić swoją dezaprobatę. W innych przypadkach konsekwencją notorycznego nie wykonywania poleceń może być nawet zwolnienie z pracy. Jeśli już wykażesz się asertywnością i będzie ona zasadna - pracodawca powinien stworzyć dokument, który mówi o poszerzeniu zakresu dotychczasowych obowiązków. Jego podpis jest równoważny z akceptacją zwiększenia ilości zadań i umożliwia Ci negocjowanie w przełożonym wyższej kwoty wynagrodzenia.
Skutki nawarstwiania się obowiązków
Warto wiedzieć, że prawo pracy zawiera zapisy chroniące osoby zatrudnione przed nadmiernym obciążeniem zadaniami. One dokładnie określają to, kiedy możesz nie wyrazić zgody na pracę w godzinach nadliczbowych oraz jakie będą Twoje uprawnienia w okresie urlopu bądź zwolnienia lekarskiego. Zapamiętaj, że nadmierna ilość obowiązków przy jednoczesnym niesprawiedliwym ich rozliczaniu może być w niektórych przypadkach uznane za nękanie, a nawet mobbing. W efekcie pracownik traci motywację, staje się mniej efektywny i zdecydowanie bardziej podatny na stres. W takich sytuacjach niezbędne jest powiadomienie odpowiednich organów, co uchroni pracownika przed daleko idącymi skutkami, np. depresją lub chorobami cywilizacyjnymi.
Podsumowując - asertywność to bardzo ważna umiejętność. Rozwija się w rozmaitych momentach naszego życia, ale najczęściej mamy z nią styczność w dorosłym życiu. To, czy jesteśmy asertywni możemy określić tylko i wyłącznie na podstawie analizy sytuacji, w których uczestniczyliśmy. Warto zastanowić się, jaką postawę przyjmujesz na co dzień - czy zawsze słuchasz własnego głosu (rozsądku, serca) czy też częściej za pewnik przyjmujesz zdanie większości. Czy myślisz i działasz samodzielnie czy też potrzebujesz aprobaty osób trzecich? Jak zachowałeś się w przypadku niekonstruktywnej krytyki? Czy na agresję także odpowiadasz agresją? Czy umiesz wyciągać wnioski, przyznać się do błędu oraz walczyć o swoje?
Bez względu na okoliczności wykształcenia się asertywności, umiejętność ta zawsze się przydaje. Zwłaszcza wtedy, kiedy nie godzisz się na zachowania, które praktykują współpracownicy lub przełożeni. Fakt, umowa zobowiązuje Cię do wykonywania obowiązków, ale w sytuacjach, kiedy zadania się nawarstwiają bez formalnej zmiany zapisu dotyczącego zwiększenia zakresu obowiązków i nie masz z tego należytych korzyści, możesz głośno powiedzieć "nie". A potem walczyć o swoje.
